Update 29 november 2021
Dienst met Janneke Stegeman op 1e Adventszondag 2021
Niemand ben je nooit geweest
In de week van 22 tot 28 november heeft zich in het Kanaal een groot drama afgespeeld waar meer dan 30 asielzoekers, grotendeels afkomstig uit het Noorden van Irak, het leven hebben verloren bij de oversteek vanuit Frankrijk naar Engeland. Zo meldt de NOS:
Vluchtelingen bereiden zich voor op hun oversteek naar Engeland in de buurt van Wimereux (Foto The Guardian 22-10-2021)
We kunnen met elkaar vaststellen dat niet alleen één president van een Oost Europees land vluchtelingen als politiek wapen inzet. Ook de Europese Unie bedient zich van dit wapen. We kennen de voorbeelden uit de landen rond de Middellandse Zee. En waarschijnlijk op veel meer plaatsen.
Afgelopen weekend heeft “The New Yorker”[i] een artikel gepubliceerd over de geheime gevangenissen in een Noord-Afrikaans land die met de hulp van de Europese Unie zijn opgericht om de vluchtelingenstroom vanuit meerdere Afrikaanse landen te stoppen. Zij zijn voor ons ongezien, ongehoord en ongekend.
Voor Janneke Stegeman, lid van het liturgisch team van de Dominicus Amsterdam, aanleiding om deze laatste woorden als titel te gebruiken voor haar overweging op de 1e Adventszondag op 28 november 2021. In deze boeiende overweging maakt zij duidelijk dat ieder mens iemand is. En met als indringende conclusie als een riem onder het hart van de vluchteling: “Niemand ben je nooit geweest”.
In de inleiding tot deze dienst staat het volgende geschreven: “Het Kerstverhaal is een vluchtverhaal. Eerst moeten Maria en Jozef op pad omdat een vreemde heerser het in zijn hoofd heeft gehaald dat alle mensen geteld moeten, om zijn belastingopbrengst te optimaliseren. En kort na de geboorte van Jezus moet het jonge gezin op de vlucht naar Egypte. Het kon wel eens erg ontluisterend zijn voor ons Europeanen om het verhaal vanuit dit perspectief te lezen, met zoveel wanhopige en verbijsterde vluchtelingen die doodlopen aan Europese grenzen. Wat gebeurt er met ons wereldbeeld als we hun perspectief toelaten?” Duidelijker kan ik het niet formuleren! Janneke zoekt altijd de grenzen op met haar prikkelende uitspraken. Maatschappelijk schurende onderwerpen waar we niet zo gemakkelijk over praten of waar in ons kleine landje veel polarisatie over bestaat en geen pasklare oplossingen voor handen zijn, krijgen bij haar veel aandacht. Zij houdt zich o.a. bezig met het vluchtelingenprobleem in Nederland en Europa.
Met haar overweging laat zij ons nadenken over het immens grote probleem van de toenemende vluchtelingen stroom. Een probleem van mondiale orde. En wij als Europeanen, ook als Nederlanders, kunnen en mogen onze ogen hiervoor niet meer sluiten. Ik heb deze dienst ervaren als een oproep tot zelfreflectie om ons niet laten leiden door gevoelens van machteloosheid of andere schaamlappen. Maar zich aandienende mogelijkheden te benutten om uit je eigen comfort zone te komen en waar mogelijk hulp te bieden. Je kunt heel eenvoudig zelf ook in actie komen om bijvoorbeeld het werk van Amnesty International te steunen. Met jouw en mijn handtekening:
Ieder mens zoekt toch liefde en geborgenheid? ( Foto The Atlantic 211121, Japan)
Iets over Janneke Stegeman:
Zij werd geboren in 1980 in Woudenberg. Ze studeerde theologie aan de Vrije Universiteit. Ze is Oudtestamentica. In 2014 promoveerde ze op het proefschrift ‘Decolonizing Jeremiah: identity, narratives and power in religious tradition’, over de rol van conflict in de ontwikkeling van religieuze traditie (VU). Voor dit onderzoek woonde ze anderhalf jaar in Jeruzalem. Janneke interesseert zich voor bevrijdingstheologie, postkoloniale theologie en onbetamelijke theologie. Dat laatste is een hedendaagse vorm van bevrijdingstheologie, geïnspireerd door de Latijns-Amerikaanse theologe Marcella Althaus-Reid. Indecent Theology analyseert machtsmisbruik en uitsluiting op basis van wat mensen aan elkaars lichamen toeschrijven. Janneke is een van de oprichters van het Genootschap voor Onbetamelijke Theologie GeNOT).
Van juni 2016 tot september 2017 was ze Theoloog des Vaderlands. Janneke is zelfstandig publiek theoloog en werkt bij Mensen met een Missie als coördinator van het Irak en Koerdistan-programma.
De dienst in PDF:
U kunt ook de hele dienst terugkijken en -luisteren:
____________________________________________________________________
[i] Ee onzichtbare muur houdt de vluchtelingen buiten Europa https://www.newyorker.com/magazine/2021/12/06/the-secretive-libyan-prisons-that-keep-migrants-out-of-europe
Foto The Atlantic 17-11-21 - The Velvet Revolution Memorial uit 1989 in Praag
een feest van LICHT
________________________________________________________________________
Dienst van Henk Hillenaar met Palmpasen 2021
De kracht van geweldloze communicatie
In de aankondiging van deze dienst op zondag 28 maart staat het volgende geschreven:
We staan aan het begin van de ‘goede of heilige week’, de belangrijkste week van het liturgisch jaar, waarin het lijden en sterven van Jezus van Nazareth herdacht en zijn verrijzenis gevierd worden. Ook in onze post-christelijke tijd is deze week het moment in het jaar gebleven waarop het mysterie van leven en dood veel aandacht krijgt, juist ook buiten de kerken, in de media en in de wereld van kunst en wetenschap. Voor christenen kan deze Palmzondag een aanleiding zijn om de aloude vraag te stellen: ‘Wie is Jezus nu voor mij, en voor ons als gemeenschap?’.
Het begrip "AGGIORNAMENTO" - oftewel bij de tijd brengen - staat centraal in zijn overweging. Als leidraad voor deze dienst staat de geschiedenis uit Lukas 19: 29-40
centraal verwoord in de Naardense Bijbel. het verhaal spreekt boekdelen:
29
Het geschiedt
zodra hij Betfage en Betanië nadert,
tegen de berg aan met de roepnaam
‘van Olijven’,
dat hij twee van de leerlingen uitzendt
en zegt:
30
gaan jullie naar het dorp hiertegenover:
als ge er binnentrekt zult ge vinden:
een veulen, vastgebonden,
waarop nog niemand van de mensen
ooit heeft gezeten;
maakt het los en voert het hierheen;
31
en als iemand u vraagt:
waarom maakt ge dat los?-
zult ge zó zeggen:
‘omdat de heer het nodig heeft’!
32
Maar de uitgezondenen gaan weg
en vinden het zoals hij hun heeft gezegd;
33
maar als zij het veulen losmaken
zeggen zijn heren tot hen:
waarom maakt ge het veulen los?
34
Maar zij zeggen:
omdat de heer het nodig heeft!
35
Ze voeren het naar Jezus,
gooien hun kleren over het veulen
en laten Jezus erop klimmen.
36
Maar toen hij verder trok
hebben zij op de weg hun kleren uitgespreid.
37
Maar als hij uiteindelijk
de afdaling van de Olijfberg nadert
beginnen ze, heel de menigte der leerlingen,
vol vreugde God te loven met grote stem,
om alle krachten die zij hebben gezien,-
38
zeggend: gezegend hij die komt,-
de koning!- in de naam van de Heer!-
(Ps. 118,26)
in de hemel vrede, en glorie in den hoge!
39
Enkelen van de Farizeeërs uit de schare
zeggen tot hem:
leermeester, bestraf je leerlingen!
40
Ten antwoord zegt hij:
ik zeg u, als zíj zich stilhouden
zullen de stenen schreeuwen
In het licht van aggiornamento[i] staat Henk Hillenaar stil bij het oorspronkelijke inititiatief van Paus Johannes de XXIII.
Naar mijn mening dienen we altijd aggiornamento op onze eigen persoonlijke agenda te plaatsen. Want de weerbarstige realiteit is niet ver weg in een land waar momenteel een felle identiteitscrisis woedt.
Aan het slot van deze prachtige dienst draagt Henk nog een gedicht voor van de beroemde 14e eeuwse Perzische dichter Hafez.[ii]
Hoewel de poëzie van Hafez beïnvloed is door zijn islamitische geloof, wordt hij alom gerespecteerd door lezers met een andere godsdienstige achtergrond, zoals hindoes en christenen. Zelf dichtte Hafez al:
Van God heb ik zoveel geleerd
Dat ik me niet langer meer
Beschouw als een Christen, een Hindoe,
een Moslim, een Boeddhist of een Jood.
De Waarheid heeft zoveel genereus met me gedeeld
Dat ik mij niet langer meer
Beschouw als een man, een vrouw, een engel
Of zelfs een ziel zo naakt.
De Liefde is zo hecht met Hafiz bevriend geraakt
Dat zij tot as is vergaan en mij heeft bevrijd
Van iedere notie en voorstelling
Waarmee mijn geest zich ooit heeft vermeid.
Het aggiornamento van Henk Hillenaar staat lijnrecht tegenover hetgeen op Palmzondag op Urk[iii], in Krimpen en Makassar[iv] (Zuid - Sulawesi) is gebeurd.
En rechtvaardigt plaatsing van aggiornamento op onze dagelijkse agenda:
Rafflesia arnoldii – grootste bloem ter wereld met diameter tussen één tot 3 meter[v]
In Trouw van 30 maart 2021 staat bij “Kerk en Journalisten” het volgende geschreven:
Wat gaat er mis tussen de pers en de gelovigen op de Biblebelt?
“In het geval van Urk en Krimpen gaat het om twee buitenbeentjes van de bevindelijk-gereformeerde wereld. De Sionkerk is een afsplitsing van een afsplitsing, en de Mieraskerk heeft een traditie van imponerende dominees. Toch zegt het gebeurde wel degelijk iets over de hele groep. Men is gevoelig voor complotdenken, en dat komt nu door de coronamaatregelen samen met anti-overheidssentiment en antimedia-gevoelens. Er zijn altijd bezwaren geweest tegen de media, eerst tegen radio, en ook tegen tv. Ook hebben ze altijd het gevoel gehad een paria te zijn van de samenleving vanwege hun godsdienstige opvattingen. Je ziet hier nu aan twee kanten een proces van radicalisering: zowel aan de kant van de journalistiek als aan de kant van de refo’s.”
Bij dit aggiornamento hoort ook de publicatie van het boek van paus Benedictus XVI[vi] in 2011 waar hij de Joden vrijspreekt van de eeuwenoude beschuldiging dat zij verantwoordelijk zouden zijn geweest voor de kruisiging van Jezus Christus.
Hij pleit de joden vrij van de eeuwenoude beschuldiging dat zij verantwoordelijk zouden zijn geweest voor de kruisiging van Jezus Christus. Dat waren namelijk de Romeinen! Oftewel fake nieuws is van alle tijden... Maar dit bericht heeft wel een zeer hardnekkige geschiedenis gekend met door de eeuwen heen hele ernstige gevolgen voor de Joden.
En ook het boek ”Jezus in Christendom en Islam”[vii] van Eduard Verhoef dat 2 april aanstaande zal verschijnen bij Skandalon. De begeleidende tekst in de advertentie spreekt mij zeer aan zodat ik dit boek graag zal gaan lezen en past mijns inziens geheel bij het begrip aggiornamento:
Wie is Jezus? Door de eeuwen heen zijn er veel uiteenlopende Jezusvisies geweest. De visie van de oorspronkelijke – joodse – Jezusbeweging aan het begin van de jaartelling is opmerkelijk genoeg misschien wel het best bewaard gebleven in de islam. Die eerste ‘jodenchristenen’ zagen Jezus als mens, als een groot profeet. Pas na die eerste periode manifesteerde zich in de toenmalige Romeinse wereld – die sterk beïnvloed was door de Griekse filosofie en mythologie – de tendens om Jezus groter te maken en te vergoddelijken. Geleidelijk ontstond een waaier aan visies, vaak gekoppeld aan geografische gebieden. De jodenchristenen weken veelal uit naar gebieden aan de noordelijke randen van het Arabisch schiereiland en kregen invloed in wat de bakermat van de islam zou worden. Hun Jezusvisie werd voor Mohammed belangrijk en kreeg neerslag in de Koran. Mohammed verzette zich fel tegen een goddelijke status van Jezus, en keerde zich daarmee tegen de Grieksdenkende ‘conciliechristenen’, die Jezus als ‘zoon van God’ zagen en later ook als God zelf. Eduard Verhoef laat treffend zien hoe de beeldvorming over Jezus zich in de eerste eeuwen na zijn leven ontwikkelde langs verschillende sporen. Hij analyseert de visies in het Nieuwe Testament, de Koran en andere relevante bronnen, en neemt de culturele en politieke invloeden daarbij mee. Islam en christendom blijken ondanks verschillen veel meer gemeenschappelijke wortels te hebben dan doorgaans gedacht. Met een voorwoord van islamtheoloog en arabist dr. Tijani Boulaouali (KU Leuven) Dr. Eduard Verhoef is theoloog en kenner van het vroege christendom. Daarnaast is hij islamkenner, Koranvertaler, en auteur van Uitleg bij de Koran. Zijn Koranvertaling geldt momenteel als de standaard in het Nederlandse taalgebied. Volkskrant: ‘Eindelijk een goede vertaling voor de Koran’.
Phlox diffusa - Vlambloem
Tot slot:
Henk Hillenaar geeft aan het slot ook aan dat hij zich verwant voelt met
1. Joden voor Jezus
2. De unitariërs[viii]
3. Het mysterie van Barmhartigheid van de Islam.
Hierbij een link naar de overweging in PDF:
en een link om de hele dienst terug te luisteren:
Bovenstaande overziende vraagt om een persoonlijke conclusie. Ik kom tot de volgende overweging waarbij ik graag andere overtuigingen van harte respecteer en ik geen enkele intentie heb te beledigen. Een aggiornamento.
Met betrekking tot de vieringen op Goede Vrijdag en met Pasen dient een daadwerkelijke invulling te krijgen die recht doen aan een daadwerkelijk eerherstel van het Joodse volk en de toewijzing van de executie van de de jood Jezus aan de Romeinse overheerser. Een interreligieuze viering met onze Joodse broeders en zusters die ook als slachtoffers van het Romeinse regime gezien moeten worden.
Tevens wordt het de hoogste tijd voor een ontmythologisering van de opstanding van Jezus van Nazareth. Hiermee stel ik voor mij zelf zijn opstanding ter discussie omdat in de huidige theologische constructie deze mede de basis heeft gelegd voor het ontstaan van de drie-eenheid tussen God, Jezus van Nazareth en de Heilige Geest binnen de westerse christelijke kerken op niet bijbelse gronden.
Concreet betekent dit dan een viering van het Paasfeest, het eigenlijke Pesach, als een uittocht uit oude vastgeroeste ideeën waarbij Jezus van Nazareth, naast Abraham en Mozes, een groot voorbeeld van gerechtigheid is geweest.
De jood Jezus achterna.
De Onnoembare behoudt dan zijn plaats als de ondoorgrondelijke: “mijn God, mijn God, waarom hebt ge mij verlaten” zoals ook de Jood door de eeuwen heen - omgeven door zijn christelijke mede broeders en zusters - culminerend tot in het recente verleden in Auschwitz, hetzelfde heeft ervaren. In navolging van zijn voorbeeld staan wij zelf op. Jezus staat met Pasen op in ons en wij herdenken en vieren gezamenlijk met onze Joodse broeders en zusters Pesach als een uittocht uit de slavernij van het Egypte van eertijds en een uittocht het land van angst in deze tijd met Abraham, Mozes en Jezus van Nazareth als grote voorbeelden van gerechtigheid.
[i] https://nl.wikipedia.org/wiki/Aggiornamento
https://kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie/t/tweede-vaticaans-concilie
https://en.wikipedia.org/wiki/Aggiornamento
[ii] https://nl.wikipedia.org/wiki/Hafez_(dichter)
[iii] https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/30/theoloog-des-vaderlands-over-kerkgangersze-stellen-god-voorop-niet-de-overheid-a4037895
https://www.ad.nl/binnenland/kerkgangers-op-urk-en-in-krimpen-vallen-verslaggevers-aan~a722e9cc/?utm_source=dailynewsletter&utm_medium=email&utm_campaign=20210328&ctm_ctid=844479bf340c34902c0e88717f59a296&utm_term=844479bf340c34902c0e88717f59a296
[iv] https://www.nd.nl/geloof/geloof/1027443/-het-kruis-is-voor-hen-een-satanssymbool-
[v]https://en.wikipedia.org/wiki/Rafflesia_arnoldii
[vi] https://www.ad.nl/buitenland/paus-spreekt-joden-vrij-van-kruisiging-jezus~ae6462cc/
[vii] http://www.skandalon.nl/shop/theologie-cultuur/553-jezus-in-christendom-en-islam-verhoef-9789493220027.html
[viii] https://nl.wikipedia.org/wiki/Unitarisme_(theologie)
Winde en Heiligenbloem
Maandag 8 februari 2020
Op zondag 7 februari waren wij getuige van een dienst met Henk Hillenaar. Ik heb al eerder aandacht aan deze bescheiden maar zo wijze spreker besteed. Hij heeft stilgestaan bij het grondwoord ‘VERTROUWEN’. In de flyer van deze serie in de Dominicus staat het volgende daarover geschreven:
“Grondwoorden kunnen gemeenplaatsen worden, daarom moeten we ze telkens weer opgraven, als erts opdelven, wassen en verwerken. Uitgangspunt van het bijbelse denken is niet de wereld zoals hij is, maar zoals hij zou kunnen zijn. Of de wereld die wij bewonen een dystopische werkelijkheid wordt, of zich richting een utopische beweegt, is mede afhankelijk van de doelen die wij voor de samenleving als geheel en ons persoonlijk stellen. En of die doelen verbonden zijn met bijbelse grondwoorden”.
Er komen vijf grondwoorden aan bod: Roeping, Terugkeer, Saamhorigheid, Vertrouwen, Visioen.
‘Dabar’[i]
Als je over vertrouwen gaat nadenken, merk je al gauw dat achter of in dit woord de drie deugden schuilgaan die in de traditie ‘goddelijke deugden’ werden genoemd : geloof, hoop en liefde. Vertrouwen zouden we daarom het grondwoord der grondwoorden kunnen noemen. Reden te meer om deze deugd niet te persoonlijk op te vatten, maar vooral als opdracht aan de gemeenschap te zien.
Hierbij een link naar de overweging in PDF:
Ook kunt u de dienst in zijn geheel terugluisteren via onderstaande link:
Gaultheria shallon
Tijdens deze dienst is een deel uit het prachtige gedicht “The Hill we Climb” van Amanda Gorman voorgedragen. Amanda Gorman heeft dit gedicht zelf gedeclameerd tijdens de inauguratie van de nieuwe President Joe Biden op woensdag 20 januari 2021 bij Capitol Hill:
Wij richten onze blik niet op wat ons scheidt, maar op wat vóór ons ligt,
…
Wij leggen onze wapens neer, zodat we elkaar kunnen omarmen.
…
De zegen wordt niet gebracht door het zwaard maar door alle bruggen die wij bouwen.
Dan worden we gebracht naar de beloofde beemden, naar de hoge heuvel die ons wacht.
...
Ook toen we verdriet hadden, bleven we groeien,
Ook toen we pijn hadden, bleven we hopen,
Ook toen we moe waren, bleven we volharden.
…
Al kun je democratie tijdelijk ondergraven,
Nooit kun je haar voorgoed verslaan.
Op dat geloof vertrouwen wij.
….
Want het licht blijft altijd schijnen,
Als je maar de moed hebt het te zien,
Als je maar de moed hebt het te zijn.
Mammoth Hotspring Terraces[ii]
Een ware positieve benadering van het grondwoord “Vertrouwen”. Vertrouwen in de ander kun je alleen ontwikkelen als je vertrouwen wordt geschonken. Als je mag zijn wie je bent. Als jouw kwaliteit ook wordt gezien en zonder voorwaarden geaccepteerd door de ander of door de gemeenschap waartoe je behoort. Het tegenovergestelde geschiedt als je van kinds af aan te horen krijgt dat de mens in wezen slecht en zondig is. Dat jij je zelf moet veranderen. Het gevaar bestaat dat een zelfhaat wordt ontwikkeld. Dat je anderen niet vertrouwt maar wantrouwt. Dat je zelfs jezelf wantrouwt.
Henk Hillenaar heeft in zijn overweging duidelijke uitspraken gedaan die we ons allen zeer ter harte kunnen nemen.
Hoe moeilijk dat kan zijn getuigt de bijdrage van Stine Jensen[iii] in het Filosofie Magazine nr 12 uit 2020 en tegelijkertijd ook zeer leerzaam. Je bevordert gemeenschapszin en draagt bij aan de ontwikkeling van het begrip vertrouwen:
Mammoth Hotspring Terraces
Kwetsbaren
Stine Jensen, filosoof, programmamaker
Een flink aantal jaren terug ging ik met een groepswandelreis mee naar IJsland. Ik had er obsessief naar uitgezien, mijn droom kwam uit! Zoals wel vaker bij wandelvakanties splitste de groep zich al snel op in drie groepen: de fanatieke koplopers, vaak lange, lenige mensen voor wie de sportieve uitdaging vooropstaat; de middenmoters – daar behoorde ik toe – met gemiddelde lichamen en gemiddelde snelheden; en de achterblijvers. Die laatste groep bestond uit wat oudere vrouwen, en ze hielden de boel op, want twee hadden hoogtevrees, de derde een blessure aan haar been en de vierde leek niet vooruit te branden. Je móést in dit onherbergzame landschap op elkaar wachten, en dat wij al een halfuur zaten te pauzeren en het koud kregen deed er niet toe: ook de traagsten hebben recht op een pauze.
Ik ergerde me kapot. Dit schoot niet op zo, met dat gemekker over hoogtevrees, en dat allemaal tijdens míjn droomreis, waarvan ik geen seconde onbenut wilde laten. Ik probeerde de irritatie uit mijn lijf te benen.
De tweede lockdown is een test van beschaving
Op dag drie werd ik wakker met pijn in mijn knie. Ik kon nauwelijks een stap zetten. Een vrouw uit de trage groep bood me meteen haar wandelstok aan. Ik geneerde me, zei dat ik er zelf een zou kopen. De aardige IJslandse buschauffeur die ons een stuk reed naar een volgend verblijf, regelde met een bevriende andere chauffeur dat die twee stokken mee zou nemen van weer een bevriende collega met een sportzaak uit een klein IJsland dorp. In een besneeuwd landschap in the middle of nowhere stopten twee bussen, de ramen gingen open, de stokken werden aangereikt. Ze waren voor mij. De hele groep sloeg het tafereel gade, terwijl het schaamrood me naar de kaken steeg.
De dagen erna liep ik achteraan. De trage groep was ontstellend lief voor me. Ze wachtten op me, hadden het goed met elkaar en ik mocht erbij horen. De een vertelde dat ze kanker had overleefd; IJsland was haar cadeau. De ander had haar man net verloren; IJsland was helende grond. Schaamte, geluk, liefde, dankbaarheid – ik voelde veel tegelijkertijd.
Ik nam me voor deze levensles nooit meer te vergeten. Na de aankondiging van de tweede lockdown dacht ik eraan terug. Jort Kelder zei op televisie: ‘We zijn een kleine, zeer kwetsbare groep nu aan het beschermen, ten koste van al het andere.’ Zeker, dacht ik, en dat is precies de kern van beschaving en de test ervan: hoe je met de allerkwetsbaarsten omgaat. Soms betekent het: wachten op een ander, soms betekent het: je bekommeren om het verhaal van de ander. De kwetsbaren kunnen jong zijn, of oud. Het kan je vader of je moeder zijn. Of, op een dag, jijzelf.
[i] In het Hebreeuws hebben woorden vaak meerdere betekenissen, bijvoorbeeld "dabar" heeft niet alleen de betekenis van "woord" maar ook van "daad", in het Hebreeuws luister je als je ook doet waarnaar je hebt geluisterd.
[ii] https://www.yellowstonepark.com/things-to-do/mammoth-hots-springs-inside-cave
[iii] Zie ook haar prachtige serie over “Ik volg”: https://www.human.nl/dus-ik-ben.html