WLGS 20-27 1 oktober 2020
Update: 09-11-2021
Een rubriek bestemd voor personen die een belangrijke in mijn leven hebben gespeeld.
Joost Mulder
Niets is zeker in dit leven.
Of wij willen of niet, we hebben hiermee te dealen.
Je kind verliezen is en blijft een nachtmerrie voor ouders.
Je liefde, je man, je vader verliezen in de bloei van zijn leven is niet te bevatten. Je hebt er alles voor over om hem uit de Hades[i] te willen halen, zoals ongetwijfeld Eurydice ook gedaan zou hebben als Orpheus[ii] was overleden.
Bij wie vind je troost? Is er wel troost? Hier zijn geen woorden voor. Of toch wel?
Bestaat er zo iets als ware balsem voor de ziel?
Zoals de zang en muziek van Orpheus de toehoorder in vervoering heeft gebracht, zo bereikt ook de muziek van Johann Sebastian Bach de diepste lagen van onze ziel.
Joost was een fervent liefhebber van oude muziek.
Cissy, zijn echtgenote, schrijft daar vandaag 1 oktober 2020 op social media – met haar toestemming – het volgende over:
Deze prachtige cantate is vandaag te beluisteren op de aangegeven site:
en ook na 1 0ktober 2020 kun je deze muziek terugluisteren en bekijken via You Tube[iii]:
Als wij dan afstemmen op de site “All of Bach” en de genoemde cantate “Du Hirte Israël, höre!”, BWV 104, beluisteren dan begrijpen wij waarom deze muziek bij Joost en Cissy past. Zeker als wij ook de verklarende teksten op de site lezen.
Deze muziek is een ware balsem voor de ziel.
De Bachvereniging geeft hierbij tekst en uitleg op haar site. Prachtig om te lezen.
SCHAAPJES TELLEN
Onschuld, kinderlijk vertrouwen en het einde der tijden.
Barokke componisten combineerden moeiteloos ‘lage’ en ‘hoge’ kunst: gretig transponeerden ze volkse dansen naar somptueuze balzalen en kathedralen, waar ritmes werden genuanceerd en instrumenten werden getemd, met een extra zweem élégance. Ook Bach, denk maar aan de talloze suite-delen die meestal een volkse oorsprong hebben.
Net als bijvoorbeeld het Weihnachts-Oratorium staat de ontroerende cantate Du Hirte Israël, höre! bol van wat achttiende-eeuwse oren hoorden als herdersmuziek. En dat is naast een stilistische vooral ook een liturgische keuze. Zondag 23 april 1724 was namelijk Bachs eerste ‘zondag Misercordias Domini’ in Leipzig, de tweede zondag na Pasen, waarop de herrezen Christus wordt voorgesteld als goede herder. Dé psalm rond dat thema, De heer is mijn herder, schijnt helder door in de tekst van het slotkoraal. Maar de symboliek gaat voor de goede verstaander nog dieper: waar het wiegende openingsdeel nog smeekt om de komst van een herderlijke God (psalm 80), levert de bas in zijn aria – alweer op een gemoedelijk herdersritme – een bevestigend antwoord door het Oude Testament direct aan het Nieuwe te linken. Want Jezus, Gods gezonden Zoon, heeft de wereld met zijn offer tot een hemel op aarde herschapen. Bovendien kan je de pastorale thematiek lezen als eenvoudig, oprecht en tevreden, in tegenstelling tot de wereldlijke realiteit van strijdende vorsten, machtspolitiek en een hard bestaan. Meer hierover ontdekt u in de gesprekken met Matthew Brooks en Jos van Veldhoven.
Hoe geeft Bach zijn muziek nu precies pastorale tinten? Luister alvast naar de liggende basnoten in het openingskoor. Klinken die niet een beetje als doedelzakken? En hebben de twee ‘liefdeshobo’s’ niets weg van schalmeien, herdersinstrumenten bij uitstek? Bach kan het tóch niet laten de eenvoud tweemaal te doorbreken met een fuga op de tekst ‘der du Joseph hütest wie die Schafe’. Opvallend zijn verder in het volgende recitatief het bijbelcitaat ‘Gott ist getreu’, glanzend gezet als een arioso; de harmonische avonturen op ‘allzu bange’ in de tenoraria; en een typisch ‘hangend’ akkoord als de bas zingt over
‘sanften Todesschlaf’….
Tot slot op dezelfde site de gezongen teksten:
Origineel:
1. Chor
Du Hirte Israel, höre,
der du Joseph hütest
wie der Schafe, erscheine,
der du sitzest über Cherubim.
2. Rezitativ (Tenor)
Der höchste Hirte sorgt vor mich,
was nützen meine Sorgen?
Es wird ja alle Morgen
des Hirtens Güte neu.
Mein Herz, so fasse dich,
Gott ist getreu.
3. Arie (Tenor)
Verbirgt mein Hirte sich zu lange,
macht mir die Wüste allzu bange,
mein schwacher Schritt eilt dennoch fort.
Mein Mund schreit nach dir,
und du, mein Hirte, wirkst in mir
ein gläubig Abba durch dein Wort.
4. Rezitativ (Bass)
Ja, dieses Wort ist meiner Seelen Speise,
ein Labsal meiner Brust,
die Weide, die ich meine Lust,
des Himmels Vorschmack,
ja, mein alles heisse.
Ach! sammle nur, o guter Hirte,
uns Arme und Verirrte;
ach lass den Weg nur bald geendet sein
Und führe uns in deinen Schafstall ein!
5. Arie (Bass)
Beglückte Herde, Jesu Schafe,
Die Welt ist euch ein Himmelreich.
Hier schmeckt ihr Jesu Güte schon
und hoffet noch des Glaubens Lohn
nach einem sanften Todesschlafe.
6. Choral
Der Herr ist mein getreuer Hirt,
dem ich mich ganz vertraue;
zur Weid er mich, sein Schäflein,
führt, auf schöner grünen Aue;
zum frischen Wasser leit’ er mich,
mein Seel zu laben kräftiglich
durchs selig Wort der Gnaden.
Vertaling
1. Koor
Herder van Israël, luister,
u die Jozef hoedde
als schapen, verschijn,
u die troont boven de cherubs.
2. Recitatief
De hoogste herder zorgt voor mij,
wat baten mij mijn zorgen?
Elke morgen vernieuwt zich immers
de goedheid van de herder.
Dus bedaar, mijn hart,
God is getrouw.
3. Aria
Als mijn herder zich te lang verbergt,
als de woestijn mij al te bang maakt,
haasten mijn zwakke schreden zich toch
voort. Mijn mond roept om u,
en u, mijn herder, bewerkt in mij
een gelovig Abba door uw woord.
4. Recitatief
Ja, dit woord is voedsel voor mijn ziel,
een verkwikking voor mijn hart,
de weide die ik mijn vreugde,
de voorsmaak van de hemel,
ja, mijn alles noem.
Ach, goede herder, verzamel toch
ons armen en verdoolden;
ach, laat de tocht nu snel afgelopen zijn
en breng ons in uw schaapskooi!
5. Aria
Gelukkige kudde, schapen van Jezus,
de wereld is voor jullie een hemelrijk.
Hier genieten jullie Jezus’ goedheid al
en ook mogen jullie hopen op het loon
voor het geloof na een zachte doodsslaap.
6. Koraal
De Heer is mijn trouwe herder,
aan wie ik mij geheel toevertrouw.
Hij leidt mij, zijn schaapje, naar mooie
groene grazige weiden,
naar fris water brengt hij mij,
om mijn ziel krachtig te laven
met het zalige genadewoord.
vertaling © Ria van Hengel
[i] Hades: onderwereld in de Griekse mythologie. [ii] https://nl.wikipedia.org/wiki/Orpheus_en_Eurydice [iii] PS daar is ook onze bekende hoboïst Martin Stadler uit Zurich te zien en te beluisteren.