WLGS 20-07: 14 juni 2020
Update 9 november 2021
Etty Hillesum aan het woord:
….deze nieuwe zekerheid: dat men onze vernietiging wil. Ook dat aanvaard ik. Ik wéét het nu. Ik zal anderen niet met mijn angsten lastigvallen, ik zal niet verbitterd zijn, wanneer anderen niet begrijpen waar het bij ons joden om gaat. De ene zekerheid zal door de andere niet aangevreten of ontkracht worden. Ik werk en leef door met dezelfde overtuiging en vind het leven zinrijk, tóch zinrijk, al durf ik dat nauwelijks meer in gezelschap te zeggen.
Het leven en sterven, het lijden en de vreugde, de blaren van de kapotgelopen voeten en de jasmijn achter het huis, de vervolgingen, de ontelbare wreedheden, alles en alles is in me als één krachtig geheel en ik aanvaard alles als één geheel en begin steeds beter te begrijpen zomaar voor mezelf, zonder dat ik het nog aan iemand uit zou kunnen leggen, hoe het alles in elkaar zit. Ik zou lang willen leven om het later toch nog eens te kunnen uitleggen en als me dat niet vergund is, welnu, dan zal een ander het doen en dan zal een ander mijn leven verder leven, daar waar het mijne is afgebroken en daarom moet ik het zo goed en zo overtuigd mogelijk leven tot de laatste ademtocht, zodat diegene die na mij komt niet helemaal opnieuw hoeft te beginnen en het niet meer zo moeilijk heeft.
Zo begint het boek “Het verstoorde leven” Dagboek van Etty Hillesum 1941-1943
Samengesteld en ingeleid door J. G. Gaarlandt en uitgegeven in 1986.
Op 10 mei 2020 heeft het programma “De Boeddhistische Blik” van de KRO / NCRV een uitzending aan haar gewijd met de titel “Het denkende hart van Etty Hillesum
Je kunt dit aangrijpende programma terugzien via NPO start:
Begeleid met een korte inleiding: Etty Hillesum werd postuum beroemd na de publicatie van haar oorlogsdagboek. Hoe komt het dat de woorden van deze joodse vrouw, die al meer dan 75 jaar geleden in Auschwitz is vermoord, nu nog zoveel mensen inspireert? De documentaire volgt de joods-Israëlische Emma en de Palestijnse Dina, die samen, geraakt door het dagboek van Etty Hillesum, een vredesproject in Israël en de bezette gebieden zijn gestart. Aan de hand van korte fragmenten uit Etty's dagboek hebben zij een kaartspel ontwikkeld dat zij gebruiken bij Palestijnse en Israëlische groepsbijeenkomsten. De persoonlijke zoektocht van Etty Hillesum naar een leven zonder haat resoneert op indringende wijze bij de bezoekers van deze bijeenkomsten, die soms de hoop en een uitzicht op vrede allang verloren zijn. Als in Westerbork de namen van alle gedeporteerde joden worden voorgelezen, sluiten Emma en Dina zich aan bij een retraite van de Zen Peacemakers.
In de uitzending zie je ook de dramatische ontwikkeling in het heden in Israel. Hoe twee volkeren in elkaars greep zitten. En het lijkt er op dat grootmachten anno 2020 gekozen hebben voor de één en de ander laten vallen. Waarbij de basale mensenrechten wetten met voeten getreden worden en de Palestijnse bevolking onder de voet dreigt te worden gelopen. Maar ondanks dat ontstaan er aan de basis toch initiatieven om met respect voor elkaar in vrede te kunnen samenleven. Er komen de Joodse rabbijn Emma Ayalon en de Palestijnse schrijfster Dina Awwad aan het woord. Alleen hierom al maken deze vrouwen indruk op me. Bij hun geen standbeelden die omver getrokken worden maar een ander soort radicaliteit die zijn oorsprong vindt in het werk van Etty Hillesum
Zij hebben kaarten gemaakt met teksten van Etty in verschillende talen.
Laat de inhoud op je inwerken.
Voor hen het gaat om bewustwording van complexe situaties in hun land en hoe je eigen persoonlijke rol of van je gemeenschap daarin is. Dat kan heel confronterend zijn als je de teksten leest die zij in een vorm van een ansichtkaart verspreiden.
Voor degene die de ontstaansgeschiedenis van de huidige staat Israel nog eens op zich wil laten inwerken is de recente podcast van de BBC een aanrader:
Naast de figuur van Etty Hillesum is voor mij Dietrich Bonhoeffer ook een groot icoon, waarover later meer - Beiden zo verschillend maar beiden zo consequent in hun overtuigingen en met een moed zich te schikken in het onvermijdelijke. Want van Etty Hillesum is bekend dat zij kon ontsnappen aan een enkeltje Auschwitz. Zij heeft dat afgewezen. Zij wilde zich niet onttrekken aan het lot van het Joodse volk in Europa. De openingszinnen van dit artikel spreken boekdelen…
Tot slot nog het volgende:
Ik was op 18 augustus 2016 in Kamp Buchenwald[i] een paar kilometer verwijderd van Weimar. En heb daar een plaquette gezien ter nagedachtenis aan de Jehova’s Getuigen die ook uiterst consequent hun lot hebben aanvaard na sluiting van hun gebouwen in nazi Duitsland. Zij werden als een sekte aangemerkt. Zij hebben zich bekend aan Jezus Messias en velen zijn met Hem de dood ingegaan. Ik weet niet of ik ook in staat geweest zou deze uiterste consequentie in mijn leven te nemen. Wat een moed!
[i] https://nl.wikipedia.org/wiki/Buchenwald Etty Hillesum: "Als ik bid, bid ik nooit voor mezelf, altijd voor anderen of ik houd een dolzinnige of kinderlijke of doodernstige dialoog met dat allerdiepste in me dat ik gemakshalve maar God noem"
Voor wie meer wil weten over haar, er bestaat een Etty Hillesum Centrum aan Roggestraat 3
in Deventer met actuele informatie. Zie ook de website: https://ettyhillesumcentrum.nl/
Haar laatste verblijf voordat zij op transport werd gezet naar een vernietigingskamp:
In dit huis aan de Gabriël Metsustraat in Amsterdam - Zuid, op nummer 6 ( rechter deur), schreef Hillesum (1914-1943) vanaf maart 1941 haar befaamde oorlogsdagboeken. Toen ze 29 was, vertrok Hillesum naar Westerbork. In 1943 werd ze in Auschwitz vergast. Een selectie uit haar dagboeken is in 1981, 38 jaar nadat ze was vermoord, gebundeld onder de titel Het verstoorde leven.